Bilim insanları, bir kişinin biyolojik yaşını daha doğru bir şekilde tahmin eden ve engellilik ile ölüm riskini öngörebilen yeni bir sağlık değerlendirme aracı geliştirdi. Nature Communications dergisinde yayımlanan çalışma, “Health Octo Tool” adı verilen bu yöntemin, rutin fiziksel muayene ve laboratuvar testlerinden elde edilen sekiz klinik ölçütü kullanarak mevcut yöntemlerden daha iyi performans gösterdiğini ortaya koyuyor. Bu araç, bireyselleştirilmiş yaşlanma müdahalelerini iyileştirme potansiyeli taşıyor ve sağlık hizmetlerinde daha hassas risk değerlendirmeleri sunabilir.
Biyolojik Yaş ve Sağlık Değerlendirmesi
Biyolojik yaş, bir kişinin kronolojik yaşından (takvim yaşı) farklı olarak, vücudunun fizyolojik durumunu ve yaşlanma sürecini yansıtır. Stres, yaşam tarzı ve çevresel faktörler gibi etmenler, biyolojik yaşı etkileyerek bir kişinin sağlık durumunu ve hastalık riskini belirler. Geleneksel yöntemler, biyolojik yaşı tahmin etmek için genellikle karmaşık biyobelirteçler veya genetik analizler gerektirir, bu da pratik uygulamayı zorlaştırır ve maliyetleri artırır.
Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden araştırmacılar tarafından geliştirilen Health Octo Tool, bu sınırlamaları aşmayı hedefliyor. Araç, kan basıncı, kolesterol seviyeleri, hemoglobin A1c (kan şekeri kontrolü), böbrek fonksiyonu (kreatinin), karaciğer fonksiyonu (ALT), inflamasyon belirteçleri (C-reaktif protein), kas kütlesi (vücut kitle indeksi) ve fiziksel fonksiyon (kavrama gücü) gibi sekiz yaygın klinik ölçütü kullanıyor. Bu ölçütler, rutin bir doktor ziyaretinde kolayca toplanabilir, bu da aracı klinik ortamlarda pratik ve erişilebilir kılıyor.
Baş araştırmacı Dr. Stacey R. Finkelstein, “Health Octo Tool, biyolojik yaşı tahmin etmek için basit ama güçlü bir yol sunuyor. Bu, doktorların hastaların sağlık risklerini daha iyi anlamasına ve kişiselleştirilmiş müdahaleler tasarlamasına olanak tanıyor,” dedi.
Health Octo Tool’un Geliştirilmesi
Araştırmacılar, aracı geliştirmek için 50.000’den fazla bireyin sağlık verilerini analiz etti. Bu veriler, uzun süreli kohort çalışmalarından ve ulusal sağlık veritabanlarından toplandı. Makine öğrenimi algoritmaları kullanılarak, sekiz ölçütün biyolojik yaş ve sağlık sonuçlarıyla nasıl ilişkili olduğu modellendi. Araç, bu ölçütleri birleştirerek bir “biyolojik yaş puanı” üretiyor ve bu puan, engellilik, kronik hastalıklar ve ölüm riskini öngörmek için kullanılıyor.
Çalışma, Health Octo Tool’un, mevcut biyolojik yaş tahmin yöntemlerine kıyasla daha yüksek doğruluk sunduğunu gösterdi. Örneğin, araç, kronik hastalık riskini %20 daha iyi öngördü ve engellilik riskini değerlendirmede %15 daha hassas sonuçlar verdi. Ayrıca, aracın, farklı yaş grupları, cinsiyetler ve etnik kökenler arasında tutarlı sonuçlar ürettiği bulundu, bu da geniş bir popülasyonda uygulanabilirliğini artırıyor.
Klinik ve Toplumsal Etkiler
Health Octo Tool, sağlık hizmetlerinde birkaç önemli uygulama sunuyor:
- Kişiselleştirilmiş Müdahaleler: Araç, bireylerin biyolojik yaşını ve risk profilini belirleyerek, diyet, egzersiz veya ilaç tedavisi gibi hedefe yönelik müdahaleler tasarlamayı kolaylaştırıyor. Örneğin, yüksek inflamasyon belirteçleri olan bir hasta için anti-inflamatuar bir diyet önerilebilir.
- Erken Tespit: Araç, potansiyel sağlık sorunlarını erken aşamada tespit ederek önleyici tedavilere olanak tanıyor. Bu, özellikle kalp hastalığı, diyabet ve böbrek yetmezliği gibi kronik hastalıklar için kritik.
- Sağlık Politikaları: Sağlık Octo Tool, popülasyon düzeyinde sağlık risklerini değerlendirmek için kullanılabilir, bu da sağlık kaynaklarının daha etkili bir şekilde dağıtılmasını sağlayabilir.
Araştırmacılar, aracın, sağlık eşitsizliklerini ele almada da potansiyel taşıdığını belirtiyor. Örneğin, sosyoekonomik olarak dezavantajlı gruplarda biyolojik yaşın daha hızlı ilerlediği biliniyor. Health Octo Tool, bu gruplardaki riskleri belirleyerek hedefe yönelik sağlık programlarının geliştirilmesine yardımcı olabilir.
Diğer Çalışmalarla Bağlantı
Bu çalışma, biyolojik yaşın ölçülmesiyle ilgili diğer son araştırmalarla uyumludur. Örneğin, Penn State Üniversitesi’nden bir ekip, biyolojik yaşın ölçülmesinde doku örneği türünün (örneğin, kan veya ağız dokusu) önemli olduğunu buldu. Health Octo Tool, bu bulguları tamamlayarak, kan temelli ölçütlere odaklanıyor ve ağız dokusu gibi alternatif örnek türlerine olan ihtiyacı azaltıyor.
Ayrıca, araç, yapay zeka destekli sağlık teknolojilerindeki ilerlemelerle de bağlantılı. Flinders Üniversitesi’nden araştırmacılar, yapay zekanın klinik uygulamalarda güvenilirliğini değerlendirmek için PROLIFERATE_AI gibi çerçeveler geliştiriyor. Health Octo Tool, bu tür teknolojilerin klinik karar alma süreçlerinde nasıl entegre edilebileceğine dair bir örnek sunuyor.
Gelecekteki Yönelimler
Araştırmacılar, Health Octo Tool’un performansını daha da iyileştirmek için çalışmalarını sürdürüyor. Gelecekteki çalışmalar, daha fazla ölçüt eklemeyi (örneğin, bağırsak mikrobiyomu verileri) ve aracı farklı sağlık sistemlerine entegre etmeyi hedefliyor. Ayrıca, aracın, gerçek zamanlı sağlık izleme cihazlarıyla (örneğin, akıllı saatler) birleştirilerek bireylerin günlük sağlık durumlarını izlemesine olanak tanıyabileceği belirtiliyor.
Dr. Finkelstein, “Amacımız, bu aracı herkesin erişebileceği bir sağlık platformuna dönüştürmek. Bir gün, insanlar rutin kontrollerinde biyolojik yaşlarını öğrenip buna göre yaşam tarzlarını ayarlayabilir,” dedi.
Sonuç
Health Octo Tool, biyolojik yaşı tahmin etmek ve sağlık risklerini öngörmek için yenilikçi ve pratik bir çözüm sunuyor. Sekiz klinik ölçütü kullanarak, araç, mevcut yöntemlerden daha doğru ve erişilebilir bir yaklaşım sağlıyor. Klinik uygulamalardan sağlık politikalarına kadar geniş bir etki potansiyeline sahip olan bu çalışma, bireyselleştirilmiş tıbbın geleceğini şekillendirebilir. Bilim insanları, bu teknolojinin, yaşlanmayı daha iyi anlamamıza ve sağlıklı bir yaşam süresini uzatmamıza yardımcı olacağına inanıyor.
Kaynak: Nature Communications (2025). DOI: 10.1038/s41467-025-48219-z
